Terwijl opvangplaatsen zijn geopend door de overheidsinstelling FEDASIL, waren er op 24/02/2023 nog 2.364 asielzoekers zonder opvang; onder hen gezinnen met kinderen, niet-begeleide minderjarige vreemdelingen en kwetsbare personen.
Omdat deze migranten niet langer geïmproviseerde tentenkampen in het centrum van Brussel mogen inricten – wat de nog steeds sluimerende asielcrisis weer aan het licht zou brengen en de regering onder druk zou zetten – leven ze in kraakpanden of op straat.
De bevolking rond deze kraakpanden en de ngo’s voelen zich aangesproken en bieden hulp aan de migranten die er wonen; maar elders is er verzet: gemeenten aarzelen om collectieve huisvesting voor migranten open te stellen en volgens een recente peiling is de extreemrechtse Vlaamse partij Het Vlaams Belang volhgens recente opiniepeilingen de grootste partij in Vlaanderen geworden. Ook politici die niet uiterst rechts zijn, uiten xenofobe opmerkingen (bv. de voorzitter van de Vlaamse Socialistische Partij, Conner Rousseau).
De regering heeft een migratiepact gesloten om de dossierverwerking te versnellen en zo de achterstand van meer dan 15.000 dossiers weg te werken. Het wil ook honderden opvangplaatsen van FEDASIL creëren in ‘containerdorpen’. Afgewezen asielzoekers zullen de FEDASIL-centra onmiddellijk moeten verlaten, zodat er plaatsen vrijkomen. België zal zich ook aansluiten bij het beleid van de Europese Unie dat bekend staat als ‘terugkeer‘ (het versnellen van de uitzetting van afgewezen asielzoekers) en het uitbesteden van migratie (door financiële middelen te verstrekken aan de landen van het Middellandse Zeegebied grenzend aan de Europese Unie, om zo te voorkomen dat migranten Europa bereiken).
Er zijn 29 ‘zogenaamde terugkeerwoningen‘ in België. Gezinnen van wie de asielaanvraag is afgewezen, worden daar door de Dienst Vreemdelingenzaken automatisch geplaatst om hun – al dan niet vrijwillige – terugkeer naar hun land van herkomst voor te bereiden. Hoewel deze gezinnen er niet opgesloten zitten, zijn deze terugkeerhuizen plaatsen van vrijheidsberoving waar vooral de kinderen onder lijden (trauma van arrestatie, afgesneden van de omgeving, aanzienlijke inperking van vrijheden, soms schending van het recht op onderwijs, angst voor deportatie naar een land dat hij/zij soms nooit heeft gekend…) Toch werd België in 2006 al veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens voor zijn beleid om kinderen op te sluiten.
Gedurende deze periode heeft België in 2022 63.356 Oekraïners opgevangen en gehuisvest, deels in collectieve opvang; de tijdelijke bescherming die deze Oekraïners ontvingen, gaven hen onmiddellijk recht op een toelage waarmee ze in leven konden blijven. De Belgische bevolking, al dan niet van Oekraïense origine, droeg graag bij aan dit onthaal.