Zoals elk jaar sinds 1968 begint de katholieke kerk het nieuwe jaar met de viering van Wereldvrededag. Het was paus Paulus VI die hiervoor in de tweede helft van de vorige eeuw de basis legde. Deze dag mag niet worden verward met de door de Verenigde Naties voorgestelde Internationale Dag van de Vrede, die elk jaar op 21 september wordt gevierd.
Paus Franciscus, trouw aan zijn pastorale en theologische overtuiging, stelt voor het jaar 2021 een thema in de kijker dat gebaseerd is op de ‘zorgcultuur als een vredesreis’. Het is een universum van zorg. Een echt programma. Het is zo uitgebreid dat het niet niet op één jaar kan worden uitgewerkt. Het programma is voorbestemd om jaren of zelfs decennia mee te gaan. Een zorgcultuur. Waarom ? “Om de cultuur van onverschilligheid, afwijzing en confrontatie, die er tegenwoordig vaak heerst, te elimineren. ”
Na een korte rondleiding doorheen verschillende bijbelse momenten waarop God voor zijn volk en zijn schepping tegemoet treedt, beschrijft de paus de huidige realiteit die door velen in de wereld wordt ervaren als een groot gebrek aan zorg voor elkaar. Dit geldt zowel voor de mensen onderling als voor mensen tegenover het milieu. De covid-19 pandemie heeft helaas dit gevoel van de cultuur van verwaarlozing en afwijzing nog versterkt, met de ernstige gevolgen die we vandaag kennen: de menselijke waardigheid wordt geschonden, het milieu verwaarloosd. De paus wijkt op geen enkele manier af van de richtlijnen die de laatste twee encyclieken kenmerken, namelijk ecologie en het milieu met Laudato Si en menselijke broederschap en sociale vriendschap met Fratelli tutti.
Het jaar dat zojuist is geëindigd, laat meer vragen na dan dat het vragen van onze menselijkheid heeft beantwoord. Het laat een nog meer kwetsbare mensheid achter, verrast door een virus waarvan de werking, de agressiviteit en meerdere variaties proberen te begrijpen. Het is een understatement om te zeggen dat 2020 een enorme puinhoop was met als consequenties “crises die zeer sterk met elkaar samenhangen, zoals de klimaat-, voedsel-, economische en migratiecrises, die veel ongemak en lijden veroorzaken”.
Geconfronteerd met zoveel verlies van ijkingspunten en allerlei soorten moeilijkheden, stelt de paus voor om ons te richten op een zorgcultuur. Deze cultuur vereist een houding van respect, mededogen en solidariteit, van menselijkheid jegens zichzelf en ook jegens de omgeving. Zelf definieert hij deze zorgcultuur als ‘deze gemeenschappelijke, verenigde en participatieve inzet om de waardigheid en het welzijn van allen te beschermen en te bevorderen, neiging tot interesse, aandacht schenken aan mededogen, verzoening en genezing, wederzijds respect en een wederzijds welkom. “Het is opnieuw een oproep om ons tot de zwaksten en de armsten te richten, om hen te begeleiden op het pad van de waardigheid, dat van de mens en zijn omgeving. Het is inderdaad een ecologische boodschap die de opvolger van Petrus wil overbrengen, namelijk: de mens moet zijn plaats onder de levenden heroverwegen. Het huidige economische systeem blijft bijdragen aan de verslechtering van de levensomstandigheden op onze planeet, zonder rekening te houden met de dieren, de planten en met de mensen zelf. ‘Zorg moet het onderwerp worden van een algemeen beleid en het principe van alle toekomstige maatregelen. We kunnen onze afhankelijkheid van de aarde en de geofysische omstandigheden van al wat bestaat niet negeren. Deze les is geldig voor vandaag en voor morgen. Als we het zouden vergeten, nogmaals, met te veel haast om het Covid-19-haakje te sluiten, dan zouden de pandemieën van de toekomst, die samenhangen met het verlies aan biodiversiteit en de opwarming van de aarde, veel dramatischer kunnen zijn met een nog grotere impact op onze menselijke samenleving. ”
Is dit niet de taak waar VIVAT al enkele jaren aan werkt om voor mens en omgeving de verwachte kwaliteit van leven te herstellen? Het pad is lang. Hoop is koppig. Is de sociale leer van de Kerk niet geneigd iedereen aan te moedigen die zich wil engageren om de menselijke waardigheid authentiek te maken? De paus nodigt de mensen van goede wil uit om mee te doen aan de oprichting van een Hongerfonds om de meest kwetsbaren te helpen. Het gaat om “het creëren van een ‘Wereldfonds’ met dat geld dat nu wordt besteed aan wapens en andere militaire uitgaven om zo de honger voorgoed uit te bannen en bij te dragen aan de ontwikkeling van de armste landen”. Zal deze oproep een gunstige weerklank vinden, niet alleen bij politieke besluitvormers maar ook bij alle mensen van goede wil?
Met de omwentelingen en de ellende veroorzaakt door covid-19, wordt 2021 een testjaar van solidariteit om te zien hoezeer de mensheid zich kan verenigen en het hoofd kan bieden aan een gemeenschappelijke vijand. Er wordt een geweldige kans geboden voor een echte praktijk van een cultuur van zorg voor de mensheid in relatie tot zichzelf en in relatie tot zijn omgeving.
Alain Boubag